Γραμμή υπεράσπισης στον Οδυσσέα – Εκτροπή Σαββίδη, ενστάσεις για Νικολάτο
Τέσσερις έγκριτοι νομικοί τεκμηριώνουν τη «θεσμική εκτροπή» του Γενικού Εισαγγελέα και τη βλάβη που προκαλεί στο δημόσιο συμφέρον η σύγκρουση με τον ανεξάρτητο θεσμό του Γενικού Ελεγκτή. Αγγελίδης, Βραχίμης, Πουργουρίδης και Ανδρέου καταρρίπτουν τα επιχειρήματα κυβέρνησης και Γενικού, θέτοντας παράλληλα ερωτήματα για την Ερευνητική Νικολάτου.
Γράφει: Νάταλι Μιχαηλίδου
Είναι ο Γενικός Εισαγγελέας «ο θεματοφύλακας του Συντάγματος»; Υπάρχει ιεράρχηση μεταξύ των ανεξάρτητων θεσμών; Εμπίπτει ή όχι στις αρμοδιότητες του Γενικού Ελεγκτή η διενέργεια ελέγχου για το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα; Τίθεται ζήτημα εκτροπής και από ποιον; Ο διορισμός Ερευνητικής Επιτροπής αποκλείει αυτόματα τη διενέργεια ελέγχου από τον Οδυσσέα; Πάσχει νομικά η σύνθεσή τηε; Απαντήσεις στα καίρια ερωτήματα που ανέκυψαν μέσα από την δημόσια εκτυλισσόμενη διαμάχη μεταξύ των δύο αξιωματούχων δίδουν οι Ανδρέας Αγγελίδης, Λάρης Βραχίμης, Ευάγγελος Πουργουρίδης και Θεοφάνης Ανδρέου.
Πρόκειται για μία σύγκρουση που «σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον», τονίζει ο κ. Αγγελίδης, υπογραμμίζοντας ότι η παρεμπόδιση του Γενικού Ελεγκτή «μοιάζει με συγκαλυμμένη προσπάθεια να μην φτάσει στην τομή που χρειάζεται». Για σοβαρή θεσμική εκτροπή κάνει λόγο ο κ. Βραχίμης, υπογραμμίζοντας ότι «πουθενά το Σύνταγμα δεν δίνει το δικαίωμα στον Γενικό Εισαγγελέα να καλεί οποιοδήποτε σε τάξη μετατρέποντας τον εαυτό του και σε κατήγορο και σε δικαστή». Εάν το ζήτημα δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητες του Γενικού Ελεγκτή, τότε γιατί διορίστηκε ο Βοηθός του, διερωτάται ο κ. Πουργουρίδης. Εστιάζει, περαιτέρω, στο ζήτημα σύγκρουσης συμφερόντων του πρώην Προέδρου του Ανωτάτου, καλώντας μάλιστα τον Μύρωνα Νικολάτο «να σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο να παραιτηθεί από την Επιτροπή». Βάσει Συντάγματος, ο Γενικός Ελεγκτής «έχει αυτονόητα όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να ελέγξει όλες τις υποθέσεις έκδοσης διαβατηρίων» σημειώνει ο κ. Ανδρέου, διατυπώνοντας παράλληλα τη θέση ότι η ανακοίνωση του Γενικού Εισαγγελέα «μπορεί να εκληφθεί ως υπονόμευση του ίδιου Συντάγματος και παραβίαση του Κράτους Δικαίου». Ακολουθούν αυτούσιες οι «γνωματεύσεις» των τεσσάρων νομικών στο dejure.
Α. Αγγελίδης: Δεν εξυπηρετεί
το δημόσιο συμφέρον
Οποιαδήποτε εξουσία παραχωρείται από το Σύνταγμα, παραχωρείται προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Οι συγκρούσεις μεταξύ ανεξαρτήτων οργάνων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και είναι λυπηρό να γίνεται αναφορά για εργολαβική προσπάθεια εκτροπής προς έναν εκ των ανεξαρτήτων αξιωματούχων του Κράτους. Διατυπώθηκαν μάλιστα εντονότατοι χαρακτηρισμοί, όπως η αναφορά του Γενικού Εισαγγελέα στις 37 φορές που θεώρησε ότι ο Γενικός Ελεγκτής προέβη σε δημόσιες δηλώσεις στις οποίες δεν θα έπρεπε να έχει προβεί. Θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να αφεθούν τα δύο αυτά όργανα μακριά από κομματική ή άλλη αντιπαράθεση, γιατί η οποιαδήποτε περαιτέρω αντιπαράθεση και ιδιαίτερα στο κομματικό επίπεδο, δεν θα εξυπηρετήσει καθόλου το δημόσιο συμφέρον.
Το Σύνταγμα προβλέπει διαδικασίες με τις οποίες είναι δυνατόν να επιλυθούν τέτοιες συγκρούσεις των αρμοδιοτήτων οργάνων (Άρθρο 139). Δεν υπάρχει όμως ιεράρχηση μεταξύ των ανεξαρτήτων οργάνων. Το κάθε ανεξάρτητο όργανο, όπως είναι ο Γενικός Εισαγγελέας ή όπως είναι ο Γενικός Ελεγκτής, παραμένουν υπόχρεοι, χάριν του δημοσίου συμφέροντος, να εκπληρώνουν τα καθήκοντα που το Σύνταγμα τους αναθέτει. Η οποιαδήποτε ανθρώπινη ή άλλη έννοια σύγκρουσης μπορεί να οδηγήσει μόνο σε βλάβη για το δημόσιο συμφέρον. Εδώ θα πρέπει κανείς να αναφέρει ότι είναι δύσκολο ο ίδιος Γενικός Εισαγγελέας να μετατραπεί σε διάδικο σε περίπτωση που θα θεωρήσει ότι όντως υπάρχει σύγκρουση αρμοδιοτήτων με τον Γενικό Ελεγκτή. Η ιδέα να συναντηθούν οι δύο και να υπάρξει μια κατανόηση μεταξύ τους, είναι μια πρακτική αντιμετώπιση, πλην όμως έπρεπε να είχε γίνει προ πολλών ημερών ώστε να μην είχε υπάρξει αυτή η δημόσια αντιπαράθεση, που και αυτή συμβάλλει στη μείωση της αξιοπρέπειας και της κρατικής υπόστασής μας, τόσο στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά και έναντι του Κύπριου πολίτη.
Όσον αφορά τη διενέργεια ελέγχου εκ μέρους της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, εφόσον ξεκίνησε και ήδη διαπίστωσε κάποιες καταστάσεις που δεν ήταν νόμιμες σε κάποιο αριθμό φακέλων, αυτή η εξουσία του που ξεκίνησε και ορθά ασκήθηκε, δεν θα έπρεπε να παρεμποδιστεί. Διότι η παρεμπόδιση μοιάζει με συγκαλυμμένη προσπάθεια να μην αφεθεί να φτάσει στην τομή που χρειάζεται. Από την άλλη, θεωρώ ότι είναι αχρείαστη η δαπάνη με την οποία θα επιβαρυνθεί ο πολίτης με την εργοδότηση 40 λειτουργών για να βοηθήσουν την Ερευνητική Επιτροπή. Σημειώνω ότι στην εν λόγω Επιτροπή εσφαλμένα διορίστηκε ως μέλος ανεξάρτητος αξιωματούχος, όπως είναι ο Βοηθός Γενικός Ελεγκτής. Ο ανεξάρτητος αξιωματούχος παραμένει ανεξάρτητος και δεν υπάγεται, με την απόφαση του οποιουδήποτε, σε διαδικασία να είναι μέλος συλλογικού οργάνου.
Ε. Πουργουρίδης: Πρωτάκουστη
η «μερική» εξαίρεση Νικολάτου
Λανθασμένα ο Γενικός Εισαγγελέας δηλώνει «θεματοφύλακας του Συντάγματος». Θεματοφύλακες του Συντάγματος είναι και η κυβέρνηση και η Βουλή και όλοι οι ανεξάρτητοι αξιωματούχοι του κράτους. Και τα ΜΜΕ είναι θεματοφύλακας του Συντάγματος. Η Δικαιοσύνη δηλαδή τι είναι; Τα Δικαστήρια τι είναι; Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας την ώρα που ορκίζεται πίστη εις το Σύνταγμα για να αναλάβει τα καθήκοντά του τι είναι; Ο Γενικός Εισαγγελέας ως ανεξάρτητος θεσμός δεν υπερέχει του ανεξάρτητου θεσμού του Γενικού Ελεγκτή. Ως εκ τούτου, στην έκταση που η ανακοίνωση μπορεί να ερμηνευθεί ως τέτοια, είναι έκδηλα λανθασμένη. Η ουσία, όμως, του ζητήματος έγκειται αλλού.
Στον Περί Ερευνητικών Επιτροπών Νόμο (Κεφ. 44), αναφέρεται ρητά ότι σε περίπτωση που διαφανεί εμπλοκή του Υπουργικού Συμβουλίου στα προς διερεύνηση ζητήματα, τότε η εξουσία διορισμού Επιτροπής περνά στα χέρια του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος και θεσμικά, πρέπει να είναι εντελώς ανεξάρτητος από το Υπουργικό. Άρα, στην προκειμένη περίπτωση που ο διορισμός έγινε από τον Γενικό Εισαγγελέα, υπάρχει μια εκ των προτέρων παραδοχή του Υπουργικού Συμβουλίου, ότι το ίδιο εμπλέκεται στο θέμα που διερευνάται. Στη θέση του Γενικού Εισαγγελέα, όμως, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επέλεξε τυχαία ή μη, να διορίσει έναν υπουργό της κυβέρνησής του. Εφόσον, λοιπόν, κατά τον ουσιώδη χρόνο ο κ. Σαββίδης ήταν υπουργός, είναι και ο ίδιος ελεγχόμενος. Με ποιο τρόπο είναι ανεξάρτητος για να διορίσει ερευνητική επιτροπή; Πρόκειται για συνταγματικό ολίσθημα και νομική παραβίαση.
Κατά δεύτερο, ο κ. Σαββίδης επέλεξε να διορίσει ως πρόεδρο της Επιτροπής τον «έκπτωτο» στα μάτια της κοινής γνώμης Μύρωνα Νικολάτο, με τον οποίο τον «συνδέει μια φιλία 30 και πλέον ετών» (σσ. αυτούσια αναφορά από ομιλία του τέως υπουργού Δικαιοσύνης κ. Γιώργου Σαββίδη στην τελετή αφυπηρέτησης του του τέως Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου κ. Μύρωνα Νικολάτου στις 17 Ιουνίου, 2020). Καλείται, δηλαδή, ο κ. Νικολάτος να ελέγξει τον φίλο του κ. κ. Σαββίδη, ο οποίος ήταν υπουργός και ελέγχεται. Σήμερα άκουσα ότι ο κ. Νικολάτος θα εξαιρεθεί από την εξέταση των υποθέσεων που αφορούν στους εργοδότες της κόρης του. Πρώτη φορά ακούω τέτοιο πράγμα, δηλαδή «μερική» εξαίρεση. Κατά την γνώμη μου ο Μ. Νικολάτος δεν έπρεπε να αποδεχθεί τον διορισμό και τον καλώ να σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο να παραιτηθεί από την Επιτροπή. Ο κ. Σαββίδης διόρισε επίσης στην Επιτροπή, τον Βοηθό Γενικού Ελεγκτή, Κυριάκο Κυριάκου και τον διόρισε γιατί προφανώς ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η έρευνα που θα γίνει θα σχετίζεται και με οικονομικές παραμέτρους. Το παράδοξο, βέβαια, είναι ότι την ίδια ώρα επιχειρείται αποκλεισμός του Οδυσσέα Μιχαηλίδη που ζητά να κάνει οικονομικό έλεγχο για τους 18 επενδυτές που σχετίζονται με το καζίνο και εκ μέρους του οποίου δεν υπήρξε κατά τη γνώμη μου καμία εκτροπή. Αν δεν ήταν αρμοδιότητά του, τότε γιατί διορίστηκε ο Βοηθός του στην Επιτροπή; Εμένα προσωπικά η όλη κατάσταση μου θυμίζει κουκλοθέατρο.
Λ. Βραχίμης: Θλιβερή προσπάθεια
αποκλεισμού του Γ. Ελεγκτή
Τόσο το ύφος όσο και το περιεχόμενο της ανακοίνωσης του Γενικού Εισαγγελέα ήταν απαράδεκτο και αποτελεί σοβαρή θεσμική εκτροπή. Πουθενά το Σύνταγμα δεν δίνει το δικαίωμα στον Γενικό Εισαγγελέα να καλεί οποιοδήποτε σε τάξη μετατρέποντας τον εαυτό του και σε κατήγορο και σε δικαστή.
Οι εξηγήσεις που έδωσε ο Γενικός Εισαγγελέας για την ανακοίνωσή του στη δημοσιογραφική διάσκεψη που ακολούθησε, ήταν ατυχείς. Τα καθήκοντα του Γενικού Ελεγκτή καθορίζονται από το Σύνταγμα και ο Γενικός Ελεγκτής έχει όχι μόνο δικαίωμα, αλλά θεσμική υποχρέωση να τα ασκήσει. Η Ερευνητική Επιτροπή την οποία ο ίδιος διόρισε, διέπεται από νόμο και σε καμιά περίπτωση δεν ακυρώνει ή παραμερίζει τις υποχρεώσεις ελέγχου που επιβάλλει στον Γενικό Ελεγκτή το Σύνταγμα.
Το επιχείρημα ότι η Ερευνητική Επιτροπή που διορίστηκε με βάση το Κεφ.44 είναι οιωνεί δικαστική διαδικασία αποκλείει τον έλεγχο που καθηκόντως ασκεί ο Γενικός Ελεγκτής είναι επίσης αβάσιμος. Όπως ξεκαθάρισε το Ανώτατο Δικαστήριο στην υπόθεση A Jet Aviation Ltd (πρώην Helios Airways Ltd) (Αρ. 2) (2006) 1 ΑΑΔ 1212, οι ερευνητικές αυτές επιτροπές δεν καθορίζουν δικαιώματα και υποχρεώσεις οποιουδήποτε σε οποιαδήποτε σφαίρα του δικαίου για να θεωρείται ότι το έργο τους έχει οιωνεί δικαστικό χαρακτήρα. Εξ ου και ο τρόπος άσκησης των αρμοδιοτήτων τους δεν εμπίπτει στην εμβέλεια του ελέγχου από το Ανώτατο Δικαστήριο μέσω των προνομιακών ενταλμάτων.
Δεν υπάρχει τίποτε που να εμποδίζει την Ερευνητική Επιτροπή να εκτελέσει τα δικά της καθήκοντα και τον Γενικό Ελεγκτή να συμμορφωθεί με τις δικές του υποχρεώσεις. Οι τελευταίες ενέργειες του Γενικού Εισαγγελέα δεν ήταν τίποτε άλλο από μια θλιβερή προσπάθεια να παρεμποδιστεί ο Γενικός Ελεγκτής από του να επιτελέσει το συνταγματικό του έργο. Αν κάποιος πρέπει να κληθεί σε τάξη, αυτός θα ήταν ο Γενικός Εισαγγελέας. Πρέπει να καταλάβει ο Γενικός Εισαγγελέας ότι η κοινωνία δεν είναι πλέον διατεθειμένη να ανεχτεί τέτοιες απαράδεκτες συμπεριφορές από οποιοδήποτε αξιωματούχο αλλά αναμένει από τον Γενικό Ελεγκτή να μην υποκύψει σε τέτοιες πιέσεις και εκβιασμούς.
Φ. Ανδρέου: Πλέον αρμόδιος
να ελέγξει ο Οδυσσέας
Θεωρώ επιεικώς άστοχη την ανακοίνωση του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος οφείλει να υπηρετεί και αυτός το Σύνταγμα. Η ανακοίνωσή του μπορεί μάλιστα να εκληφθεί ως υπονόμευση του ίδιου Συντάγματος και παραβίαση του Κράτους Δικαίου (Rule of Law). Με βάση την Αρχή του Κράτους Δικαίου, όπου τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις όλων ανεξαιρέτως ελέγχονται από συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένου ασφαλώς και του Γενικού Εισαγγελέα, κανένας δεν βρίσκεται υπεράνω του Συντάγματος και των Νόμων και σίγουρα κανένας δεν μπορεί να διατείνεται ότι είναι θεματοφύλακας του Συντάγματος.
Το ίδιο το Σύνταγμα δεν καθιστά τον Γενικό Εισαγγελέα θεματοφύλακα ούτε κατ’ όνομα, ούτε στην πράξη. Αντίθετα, ρητά αναφέρει ότι «…είναι ο νομικός σύμβουλος της Δημοκρατίας, του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας, του Υπουργικού Συμβουλίου και των υπουργών, ασκεί ετέραν εξουσίαν και εκτελεί πάσαν ετέραν υπηρεσίαν ή καθήκον καθοριζόμενον ή ανατιθέμενον εις αυτόν διά του Συντάγματος ή διά νόμου.» Δηλαδή, το ίδιο το Σύνταγμα απαιτεί ρητά από τον Γενικό Εισαγγελέα, όπως και από όλους τους αξιωματούχους της Κυπριακής Δημοκρατίας, να λειτουργεί κάτω από αυτό.
Το Σύνταγμα διέπει επίσης ρητά τις υποχρεώσεις, τα καθήκοντα και παράλληλα τις εξουσίες του Γενικού Ελεγκτή οι οποίες είναι «…να ελέγχει εν ονόματι της Δημοκρατίας πάσαν πληρωμήν ή είσπραξιν και πάντα λογαριασμόν χρηματικών διαθεσίμων ή λοιπού ενεργητικού ή αναληφθεισών υπό της Δημοκρατίας ή διά λογαριασμόν αυτής υποχρεώσεων, του οποίου η διαχείρισις γίνεται υπό της Δημοκρατίας ή εν ονόματι αυτής θεωρών και ελέγχων συνάμα πάντα τοιούτον λογαριασμόν. Προς τον σκοπόν τούτον έχει το δικαίωμα της επιθεωρήσεως απάντων των σχετικών προς τοιούτους λογαριασμούς βιβλίων, αρχείων και καταστάσεων και των τόπων ένθα φυλάσσεται το περί ού ο λόγος ενεργητικόν». Ισχύει δηλαδή το ίδιο και για τον Γενικό Ελεγκτή. Το Σύνταγμα απαιτεί και από αυτόν να λειτουργεί κάτω από το Σύνταγμα και δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά.
Περαιτέρω, εντός των καθηκόντων του Γενικού Ελεγκτή, που ρητά του αναθέτει το Σύνταγμα (Άρθρο 116, παράγραφος 4), είναι και η ετοιμασία ετήσιων εκθέσεων, οι οποίες έχουν πλήρη ανάλυση όλων των οικονομικών θεμάτων του Κράτους. Να σημειωθεί ότι η οικονομική ανάλυση και ο έλεγχος αναπόφευκτα γίνονται με βάση συγκεκριμένα νομικά και θεσμικά πλαίσια που ισχύουν στον τρόπο διαχείρισης των οικονομικών, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη αυτονόητες αρχές, όπως αυτή της διαφάνειας. Αυτό προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία καθότι κάποιοι προσπαθούν να περιορίσουν τα καθήκοντα του Γενικού Ελεγκτή, υποστηρίζοντας ότι είναι δήθεν μόνο απλή ανάλυση αριθμών. Με βάση λοιπόν το Σύνταγμα, ο Γενικός Ελεγκτής έχει αυτονόητα όχι μόνο το δικαίωμα να ελέγξει, αλλά και την υποχρέωση να ελέγξει όλες τις υποθέσεις έκδοσης διαβατηρίων του επενδυτικού προγράμματος. Μπορεί κάποιος να αναγνώσει μία ετήσια έκθεση Γενικού Ελεγκτή για να αντιληφθεί στην πράξη πώς εκτελούνται τα καθήκοντά του.
Εν κατακλείδι, ο Γενικός Ελεγκτής προφανώς μπορεί να εξετάσει τις υποθέσεις των διαβατηρίων και δικαίως απαιτεί τους φακέλους από το υπουργείο Εσωτερικών. Εκτός του ότι είναι ο πλέον αρμόδιος από το ίδιο το Σύνταγμα, χαίρει και της εμπιστοσύνης των πολιτών, ικανοποιώντας κατ’ αυτό τον τρόπο και το περί δικαίου αίσθημα. Αντίθετα, η Ερευνητική Επιτροπή, που διορίστηκε από τον νυν Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος ήταν μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου κατά τον ουσιώδη χρόνο που εγκρίνονταν τα διαβατήρια, φαίνεται να πάσχει νομικά αφού προσκρούει στην αρχή που απαγορεύει την σύγκρουση συμφέροντος και/ή την σύγκρουση υποχρέωσης (Conflict of Interest and/or duties).
Τέλος, θα πρέπει να διερωτηθεί ο κάθε πολίτης αυτού του τόπου κατά πόσον θα ληφθεί υπόψιν στην έρευνα το γνωστό βίντεο του Al Jazeera με τις συγκεκριμένες παραδοχές και παρεμπιπτόντως, με τις επιβεβαιώσεις της γνησιότητας του περιεχομένου του που συντελέστηκαν αμέσως μετά την δημόσια προβολή του από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές που μίλησαν για αυτό.
Διαβάστε επίσης: Τρεις γνωματεύσεις για τα όρια εξουσίας του Γενικού Ελεγκτή
