Εμπορικό Δικαστήριο ή εμπόριο δικαιοσύνης;
Αντίστοιχα, το Ιρλανδικό εμπορικό δικαστήριο διακρίνεται για την ταχύτητα στην εκδίκαση των υποθέσεων λόγω των αυστηρών απαιτήσεων της διαδικασίας. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η ευρεία διακριτική εξουσία των δικαστών ώστε να προωθείται η διαδικασία δίχως καθυστέρηση. Είναι γνωστό για την ευελιξία του στην διαχείριση των υποθέσεων βάση των οικείων κανόνων (Rules of the Superior Courts) και την αυστηρή συμμόρφωση που επιβάλλει στα διάδικα μέρη σε κάθε δικονομικό στάδιο με στενές ως ασφυκτικές προθεσμίες με στόχο την ταχεία επίλυση της όποιας εμπορικής διαφοράς.
Επίσης, το Γαλλικό εμπορικό δικαστήριο συνοδεύτηκε με την σύγχρονη σύσταση δευτέρου βαθμού δικαιοδοσίας αποκλειστικά για τις πρωτόδικες αποφάσεις του Διεθνούς τμήματος του Εμπορικού Δικαστηρίου. Αντίστοιχα, το νομοσχέδιο προνοεί στο άρθρο 15 ότι κάθε απόφαση ή διαταγή του Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου υπόκειται σε έφεση ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Ακόμη και αν επιταχυνθεί η εκδίκαση των εμπορικών διαφορών ενώπιον του Εμπορικού Δικαστηρίου ο δευτεροβάθμιος έλεγχος επαφίεται στο Ανώτατο Δικαστήριο οπού ο ρυθμός εκδίκασης εφέσεων επίσης δεν είναι ζηλευτός. Τελεί υπό συζήτηση σήμερα η αναδιάρθρωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ώστε η τελεσιδικία των αποφάσεων του Εμπορικού Δικαστηρίου, εφέσεως συμπεριλαμβανομένης, εξαρτάται κι από την διάρθρωση και αποτελεσματικότητα του νέου Δευτεροβάθμιου Εφετείου.[9]
Στελέχωση του Δικαστηρίου
Το Δικαστήριο αναμένεται να λειτουργήσει στη Λευκωσία με 3 Δικαστές και στη Λεμεσό με 2 Δικαστές. Θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρξει ένα ενιαίο Δικαστήριο αντί του γεωγραφικού κατακερματισμού ώστε και όλα τα σχετικά κονδύλια λειτουργίας να διοχετευτούν συγκεντρωτικά. Στην Γαλλία το αντίστοιχο Διεθνές Εμπορικό Δικαστήριο εδρεύει στο Παρίσι.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, προκειμένου για τον διορισμό στο Εμπορικό Δικαστήριο, απαιτούνται τα ίδια προσόντα με διορισμό στη θέση Προέδρου Επαρχιακού Δικαστηρίου και η ευρεία γνώση σε θέματα εμπορικού δικαίου και αποδεδειγμένη εμπειρία στο χειρισμό δικαστικών υποθέσεων που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου.
Το άρθρο 5 προνοεί περαιτέρω ότι με απόφαση εννέα (9) τουλάχιστον εκ των Δικαστών που απαρτίζουν το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, ως Δικαστής δύναται να διοριστεί και δικηγόρος, ο οποίος ασκεί το επάγγελμα αυτού για οκτώ (8) τουλάχιστον έτη. Οι Δικαστές απολαμβάνουν της ίδιας μισθοδοσίας και υπηρετούν υπό τους ίδιους όρους που υπηρετούν οι κάτοχοι θέσεων Προέδρου Επαρχιακού Δικαστηρίου και αποτελούν μόνιμα μέλη της Δικαστικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας.
Προφανώς η πρόθεση είναι η στελέχωση του Εμπορικού Δικαστηρίου με έμπειρους Δικαστικούς, ενώ αφήνεται ανοιχτή η δυνατότητα προσέλκυσης από τον ιδιωτικό τομέα δικηγόρων που έχουν εμβαθύνει σε θέματα εμπορικού δικαίου. Ως προς τούτο η πρόθεση είναι αυτή της εξειδίκευσης και κινείται στην ορθή κατεύθυνση. Εγκαταλείπεται και η ιδέα της εναλλαξιμότητας που απαντά σε προηγούμενη εκδοχή του νομοσχεδίου, δηλαδή μετά από ορισμένο χρόνο Δικαστές του Εμπορικού Δικαστηρίου και οι κάτοχοι θέσεων Προέδρου Επαρχιακού Δικαστηρίου να δύνανται να είναι εναλλάξιμοι μεταξύ τους.
Δεν είναι ξεκάθαρο ποια περιθώρια ανέλιξης σε ανώτερο βαθμό δικαιοδοσίας θα έχει ο Δικαστής του Εμπορικού Δικαστηρίου, ο οποίος κατά τα λοιπά σύμφωνα με το άρθρο 6 είναι κατά πάντα ισότιμος με Πρόεδρο Επαρχιακού Δικαστηρίου. Κατά τα ισχύοντα ως προς τα άλλα δικαστήρια ειδικής δικαιοδοσίας (Οικογενειακό, Εργατικών Διαφορών και Ελέγχου Ενοικιάσεων) δεν θα υπάρχει περαιτέρω ανέλιξη σε Δικαστήριο άλλης βαθμίδας.
Καταληκτικά Σχόλια
Ότι η δικαστική μεταρρύθμιση είναι επιτακτική αυτό ισχύει δίχως άλλο. Η ίδρυση του Εμπορικού Δικαστηρίου εντάσσεται σε αυτή την προσπάθεια. Η διαπίστωση της ανάγκης εξειδικευμένης μεταχείρισης σύνθετων εμπορικών διαφορών είναι ευπρόσδεκτη.
Το προοίμιο του νομοσχεδίου αναφέρει επί λέξει ότι επειδή διαπιστώνεται ότι η ίδρυση Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου, το οποίο να αποφασίζει σε πρώτο βαθμό επί εμπορικών διαφορών και ναυτικών υποθέσεων, όπως αυτές ορίζονται στο νομοσχέδιο, είναι αναγκαία προς τον σκοπό της γρήγορης εκδίκασης των διαφορών αυτών, και ως εκ τούτου ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου ως κέντρου παροχής ποιοτικών υπηρεσιών και κέντρου προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, συμβάλλοντας τοιουτοτρόπως στην πορεία της Κύπρου προς την μακροπρόθεσμη της ανάπτυξη.
Η καθίδρυση ενός Εμπορικού Δικαστηρίου από μόνη της δεν αποτελεί κάποια πρωτοπόρο λύση.
Ο συσχετισμός της γρήγορης εκδίκασης των διαφορών με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου ως κέντρου υπηρεσιών αλλά και ως κέντρου προσέλκυσης ξένων επενδύσεων ήδη από το προοίμιο δεν πρέπει να ξενίζει. Σε διάφορα κείμενα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απαντά η διατύπωση ότι τα αποτελεσματικά συστήματα απονομής δικαιοσύνης αποτελούν προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού προς τις επενδύσεις και τις επιχειρήσεις, καθώς εμπνέουν εμπιστοσύνη σε όλα τα στάδια του κύκλου οικονομικής δραστηριότητας. Είναι αντανάκλαση βεβαίως τούτο της κρατούσας φιλελεύθερης και νέο-φιλελεύθερης ανάγνωσης πραγμάτων στην Ευρώπη. Στην ακραία του εκδοχή σημαίνει την εργαλειοποίηση των κανόνων δικαίου προκειμένου να εξυπηρετηθεί το εμπόριο και η οικονομία.
Υπάρχει πράγματι όμως ευθεία συνάρτηση της βελτίωσης της απονομής δικαιοσύνης με την βελτίωση του επενδυτικού κλίματος σε μια χώρα ως και των προοπτικών οικονομικής της ανάπτυξης. Κλίμα εμπιστοσύνης και προβλεψιμότητα αποτελούν το εύφορο ελκυστικό έδαφος για επενδύσεις. Η εμπιστοσύνη και η προβλεψιμότητα συναρτώνται με διάφορους παράγοντες, όπως την σταθερότητα του κανονιστικού πλαισίου σε τομείς που αφορούν την οικονομία, τις συναλλαγές, και την φορολογία. Δημιουργείται έτσι περιβάλλον ασφάλειας δικαίου η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από την ποιότητα και σαφήνεια του παραγόμενου νομοθετικού έργου αλλά και την ποιότητα και ταχύτητα της απονομής της δικαιοσύνης.
Εξ’ ορισμού σε ένα Δικαστήριο εμπορικής δικαιοδοσίας παραπέμπονται εμπορικές διαφορές. Οι ρυθμοί της οικονομίας και των σύγχρονων συναλλαγών είναι φρενήρεις ώστε ο χρόνος εκδίκασης μιας εμπορικής διαφοράς αποτελεί κρίσιμο συντελεστή της όλης εξίσωσης. Η προοπτική ενός δικαστικού βάλτου φυσικό είναι να αποθαρρύνει την παραπομπή υποθέσεων στα ημεδαπά δικαστήρια. Η διασφάλιση ενός εύλογου χρόνου διεξαγωγής της δίκης είναι τελικά αναγκαία συνιστώσα του ιδίου του κράτους δικαίου.
