Γ. Κέντας: Προς στρατιωτική αναμέτρηση Ελλάδας – Τουρκίας

ΤΟ ΕΥΜΕΤΑΒΛΗΤΟ τοπίο στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου μετά και τη συμφωνία (μερικής) οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου, χαρτογραφεί στο «de jure» ο επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Γιώργος Κέντας. Χαρακτηρίζει τη συμφωνία ως «ένδειξη αντίδρασης» της Αθήνας στο παράνομο Τουρκο-Λιβυκό μνημόνιο και ως «μια κίνηση που δίνει κάποια πλεονεκτήματα στην Ελλάδα», αν και είναι φανερό ότι «η Αίγυπτος δεν επιθυμεί να γίνει μέρος των Ελληνοτουρκικών διαφορών». Πλέον, εκτιμά ότι «η Τουρκία θα δημιουργήσει κρίση» και «η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη για στρατιωτική σύγκρουση προκειμένου να υπερασπιστεί τη συμφωνία με την Αίγυπτο». Την ίδια ώρα, «η Κύπρος είναι στην πιο δύσκολη θέση», εφόσον «παραμένει εκτεθειμένη στην ισχύ επιβολής της Τουρκίας».

Συνέντευξη: Νάταλι Μιχαηλίδου

Πώς αποτιμάτε, εκ πρώτης, την συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου; Εθνική στρατηγική επιτυχία ή κίνηση απελπισίας;
Η Ελλάδα κινήθηκε μετά το τετελεσμένο που δημιούργησε η Τουρκία. Η επιδίωξη είναι η ανατροπή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου και της παράτυπης οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Δεν πρόκειται για μια στρατηγική κίνηση. Δηλαδή, δεν είχε θέσει ως στρατηγικό στόχο η Ελλάδα την οριοθέτηση με την Αίγυπτο αυτό το χρονικό διάσημα. Αντίθετα. Η Ελλάδα ανέβαλλε για πολλά χρόνια την ανακήρυξη ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο και την οριοθέτηση με τα γειτονικά κράτη. Επέλεξε μια πολιτική κατευνασμού έναντι της Τουρκίας, η οποία αποθράσυνε τον Ερντογάν. Η συμφωνία είναι μια ένδειξη αντίδρασης της Ελλάδας. Το ερώτημα είναι κατά πόσον αυτή η αντίδραση σηματοδοτεί και την αλλαγή της στάσης της Αθήνας όσον αφορά στην διεκδίκηση των θαλάσσιων ζωνών της. Ιδιαίτερα, ποια θα είναι η στάση της Ελλάδας έναντι των θαλάσσιων ζωνών της ανατολικά της συμφωνίας με την Αίγυπτο.

Η Κύπρος είναι στην πιο δύσκολη θέση. Παραμένει εκτεθειμένη στην ισχύ επιβολής της Τουρκίας

Φυσιολογική συνέχεια της εν λόγω συμφωνίας είναι η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου;
Η Ελλάδα έχει απορρίψει πολλές φορές στο παρελθόν προτάσεις της Κύπρου για οριοθέτηση ΑΟΖ. Η καλύτερη ευκαιρία ήταν το 2003, όταν η Κύπρος έκλεισε συμφωνία οριοθέτησης με την Αίγυπτο. Τότε η Ελλάδα, όχι μόνο δεν έδειξε ενδιαφέρον για οριοθέτηση, αλλά ζήτησε να περιοριστεί η γραμμή οριοθέτησης Κύπρου-Αιγύπτου. Αυτή ήταν μια λανθασμένη και κοντόφθαλμη στάση της Αθήνας, η οποία προκάλεσε σοβαρό γεωστρατηγικό κόστος και έπληξε σοβαρά τα συμφέροντα του Ελληνισμού. Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε, το 2003, η κυβέρνηση στην Ελλάδα υποστήριζε το σχέδιο Ανάν και επένδυε πάνω στην προοπτική ανοικοδόμησης των ελληνοτουρκικών σχέσεων στο πλαίσιο των παραμέτρων εκείνου του Σχεδίου. Επένδυσε επίσης και σε μια ακόμα λανθασμένη πολιτική, τον λεγόμενο εξευρωπαϊσμό της Τουρκίας και την ένταξή της στην ΕΕ. Η Ελλάδα έχασε χρόνο σχεδόν δύο δεκαετιών για να ασχοληθεί με τις θαλάσσιες ζώνες της. Έδωσε χώρο και χρόνο στην Τουρκία να χτίσει τη στρατηγική της «γαλάζιας πατρίδας», να αποκτήσει αεροναυτικές δυνάμεις, να επεκτείνει τα κατοχικά δεδομένα στις θάλασσες της Κύπρου. Δεν φαίνεται να είναι στα σχέδια της Ελλάδας η συζήτηση με την Κύπρο για οριοθέτηση ΑΟΖ.

«Η Ελλάδα είναι μόνη»

Πρόκειται για έμπρακτη ακύρωση του τουρκολιβυκού Μνημονίου και ουσιαστικό «ενταφιασμό» του, όπως παρουσιάζεται από διπλωματικούς κύκλους στην Αθήνα;
Όχι. Είναι μια κίνηση που δίνει κάποια πλεονεκτήματα στην Ελλάδα. Εάν δείτε τον χάρτη και τις συντεταγμένες της οριοθέτησης, είναι εμφανές ότι την ευθύνη ακύρωσης της τουρκολιβυκής οριοθέτησης αναλαμβάνει η Ελλάδα από μόνη της. Η θαλάσσια ζώνη που κατανέμεται στην Αίγυπτο δεν εφάπτεται, δεν επικαλύπτει τις ζώνες που οριοθέτησε παράνομα η Τουρκία με τη Λιβύη. Η Αίγυπτος δεν επιθυμεί να γίνει μέρος των ελληνοτουρκικών διαφορών.

Η Ελλάδα να είναι έτοιμη για στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία προκειμένου να υπερασπιστεί τη συμφωνία με την Αίγυπτο

Η Τουρκία έχει προχωρήσει στην έκδοση νέας Navtex για στρατηγικές ασκήσεις. Θα υπάρξει συνέχεια στις αντιδράσεις;
Η Τουρκία θα δημιουργήσει κρίση. Ίσως κινηθεί με πρόθεση δημιουργίας τετελεσμένου σε δυο σημεία, στο Αιγαίο και στη ζώνη που συμφωνήθηκε με την Αίγυπτο. Έχω την εντύπωση ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να προσφέρει στη διαπραγμάτευση τη δυνατότητα οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Τουρκία στις ζώνες ανατολικά της ζώνης που οριοθέτησε με την Αίγυπτο. Η Τουρκία έχει απαντήσει ότι δεν θα δεχθεί τη συμφωνία με την Αίγυπτο και θα επιβάλει τα συμφέροντά της με τη δύναμη του ναυτικού της. Η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη για στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία, προκειμένου να υπερασπιστεί τη συμφωνία με την Αίγυπτο.

Η Ελλάδα έδωσε χρόνο και χώρο στην Τουρκία για να κτίσει τη στρατηγική της «γαλάζιας πατρίδας»

Διατυπώνονται ήδη ανησυχίες όσον αφορά στην Κρήτη και το Σύμπλεγμα Καστελόριζου. Εντοπίζετε εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων από ελληνικής πλευράς;
Εντοπίζεται η διαχρονική ατολμία της Ελλάδας να ανακηρύξει ΑΟΖ και να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Η ελληνική πολιτική απέβλεπε στην αποφυγή της σύγκρουσης με την Τουρκία, στο πλαίσιο μιας λογικής μη διεκδίκησης από καμία πλευρά. Αυτή η πολιτική απέτυχε και έφερε την Ελλάδα σε ένα περιβάλλον σύγκρουσης με την Τουρκία, με την τελευταία όμως να έχει χτίσει ισχυρές αεροναυτικές δυνάμεις, όταν η Ελλάδα επένδυε πολύ λιγότερα απ’ ότι όφειλε στην ανάπτυξη των δικών της δυνάμεων.

«Η Κύπρος στην πιο δύσκολη θέση»

Η εν λόγω συμφωνία επηρεάζει την τριμερή Ελλάδας – Κύπρου -Αιγύπτου; Η Λευκωσία θα πρέπει να είναι ικανοποιημένη από τη συγκεκριμένη εξέλιξη;
Τα δεδομένα της τριμερούς συνεργασίας δεν παραμένουν σταθερά. Η Αίγυπτος είναι σίγουρα ικανοποιημένη από τη συμφωνία. Η οριοθέτηση με την Ελλάδα είναι προς όφελός της. Δεν παραχώρησε τίποτε η Αίγυπτος. Επικράτησε η θέση αρχής που έθεσε και με την οποία απαίτησε οριοθέτηση πέραν της μέσης γραμμής, προς όφελος της. Αυτό έγινε. Επιπλέον, η Αίγυπτος διατηρεί το στρατηγικό πλεονέκτημα στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών της ανατολικά της ζώνης που συμφώνησε με την Ελλάδα. Οι προσφορές που κάνει η Τουρκία προς την Αίγυπτο είναι δελεαστικές. Δεν γίνονται αποδέκτες για γεωπολιτικούς λόγους. Τα δεδομένα ίσως αλλάξουν στο μέλλον. Όμως και να μην αλλάξουν, οι προσφορές της Τουρκίας ενδυναμώνουν την διαπραγματευτική θέση της Αιγύπτου έναντι της Ελλάδας. Η Κύπρος είναι στην πιο δύσκολη θέση. Παραμένει εκτεθειμένη στην ισχύ επιβολής της Τουρκίας.

Δεν φαίνεται να είναι στα σχέδια της Ελλάδας η συζήτηση με την Κύπρο για οριοθέτηση ΑΟΖ

Δεδομένης της τουρκικής προκλητικότητας και των παράνομων διεκδικήσεων της Άγκυρας, υπήρχαν καλύτερες εναλλακτικές για την Ελλάδα;
Υπήρξαν και έχουν προαναφερθεί. Στο μέλλον δεν φαίνεται πως θα προκύψουν καλύτερα δεδομένα για την Ελλάδα σε σχέση με την προοπτική ολοκλήρωσης της οριοθέτησης με την Αίγυπτο. Αυτό που πρέπει να απαντήσουν όσοι βλέπουν την προοπτική να είναι θετική για την Ελλάδα στο μέλλον είναι το εξής: Κάτω από ποιες προϋποθέσεις και για ποιους λόγους η Αίγυπτος θα εκφράσει διαφορετικές θέσεις από αυτές που εκφράζει σήμερα για την επήρεια των ελληνικών νησιών ανατολικά της Ρόδου; Το 2003 όμως τα δεδομένα και οι θέσεις της Αιγύπτου ήταν διαφορετικές και ευνοϊκές για οριοθέτηση, όχι μόνο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο, αλλά και ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς θα είχε συμφωνηθεί και το τριμερές σημείο οριοθέτησης Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου.

Δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή

Εφόσον πρόκειται για μερική συμφωνία, τι θα πρέπει να διεκδικήσει η Ελλάδα στη συνέχεια των διαπραγματεύσεων;
Η Ελλάδα θα πρέπει να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Η προοπτική να αλλάξουν οι διαπραγματευτικές θέσεις της Αιγύπτου είναι περιορισμένες. Η Ελλάδα δεν έχει καμία δυνατότητα πειθούς πάνω στην Αίγυπτο. Αντίθετα. Η Αίγυπτος έχει περιχαρακωθεί σε θέσεις που αποδίδουν περιορισμένη επήρεια στα νησιά, πολύ κοντά στις τουρκικές θέσεις. Αυτό που μένει στην Ελλάδα είναι να μην επιτρέψει τη δημιουργία τετελεσμένων από πλευράς Τουρκίας. Σε αυτή την προσπάθεια η Ελλάδα θα είναι μόνη. Πρέπει να δείξει αποφασιστικότητα. Η εναλλακτική επιλογή είναι η προσαρμογή στην πολιτική της «γαλάζιας πατρίδας».